Eén van de woorden die ik in 2020 regelmatig bezigde – en ook veel om mij heen gehoord heb - is dit woord: ‘afschalen’. Niet zonder reden, want veel activiteiten en kerkdiensten moesten op een veel kleinere schaal worden gehouden. En net toen we dachten, dat er een halfvolle kerk met kerst mogelijk was, was daar de lang aanhoudende tweede golf. En opnieuw gingen plannen de ijskast in. Weer werd er eindeloos veel geduld en flexibiliteit van vrijwilligers gevraagd. Mij bekroop een verlangen naar de discussie of het wel of niet gepast is om het ‘Ere zij God’ als een ‘soort kerst-volkslied’ aan het eind van de kerstnacht te zingen. Nu klinkt datzelfde lied solo, uit slechts een paar kelen, en wordt het natuurlijk thuis - staande voor de livestream - uit volle borst gezongen. En dan heb ik het enkel over kerkelijke gemeenten. Wat te denken van de horeca, de evenementenbranche of de cultuursector? Onder het woord ‘afschalen’ zit veel verdriet en diepe pijn over het niet doorgaan van (kerst)concerten, feestelijke samenkomsten en volle kerkdiensten met kerst.
 
Hoopvolle tekenen
Nu zijn er mensen die snel in de actiemodus schieten en druk zijn met wat er wél kan. Want ja, het bereik van de kerk groeide online. De lokale en regionale tv werden (her)ontdekt. En is het niet ook waardevol om juist in kleine groepen te genieten van er aan verbondenheid en inhoud gedeeld wordt? Kwam de eerste gemeente niet op het niveau van een huishouden samen? Natuurlijk zijn dat hoopvolle gedachten en tekenen, maar ik heb mij deze kerst voorgenomen de pijn die met uitstel en afstel meekomt, ook nadrukkelijk te onder ogen te komen en te benoemen.
 
God ‘schaalde af’
In het afschalen zie ik noties die passen bij het voorbereiden op het kerstfeest en die we ook nadrukkelijk benoemen in de weken van advent: verlangen, uitzien, maar zeker ook het uithouden. Dat is een proces dat vraagt om inkeer. Niet het plannen maken en druk zijn met meer en veel, zoals de andere jaren rond advent, maar juist afschalen tot het niveau van ons eigen hart. Kan het verhaal van Kerst je ook nog raken zonder een massaal ‘Ere zij God’ en met 30 kerkgangers op afstand? En gaat het verhaal van Kerst zelf ook niet over afschalen? God schaalde nadrukkelijk af, zo horen we in de proloog van het Johannes-evangelie (1:1-18). Het goddelijke Woord, van hemelse afkomst en oorsprong, is mens geworden. Daalde af. Vanuit de hemel bezien ‘schaalde’ God af. Het Woord heeft onder ons gewoond. Is dichtbij gekomen. Aanraakbaar en invoelbaar.
Maar ook in dit afschalen zit allereerst pijn. Waren er niet vele profeten dit Woord voorgegaan, in de hoop het volk op andere gedachten en wegen te brengen? Ging er niet een ‘mislukt’ project met koningen aan vooraf? Een volk dat bevrijd uit slavernij bij de eerste stappen in het zand murmureerde? En was het risico van dit hemels afschalen niet, dat het Hemelse woord in vlees en bloed afhankelijk werd van die mens? Een pijn die niet alleen in het afdalen zit, maar straks aan het kruis in een hulpkreet tot God wordt vertolkt: Waarom hebt Gij mij verlaten?
 
Waar zien we naar uit?
Toch opent zich in dit afschalen van Godswege ook een grote kans om God in het gezicht te zien. Het woord wordt vlees en bloed. Mens onder de mensen. Het licht van de wereld komt zo een duister bestaan binnen, en opent een ander perspectief. Nieuwe mogelijkheden, voor wie het kairos-moment signaleert. Maar ook in die tijd raakte dat kantelmoment vertroebeld door een verlangen naar de terugkeer van het ‘oude’ normaal: een land zonder Romeinse overheersing. Te midden van het afschalen mogen we onszelf de vraag stellen: waar zien we ten diepste naar uit? En hoe verhoudt zich dat tot de pijn die we bij dat afschalen voelen?

Zelf vond ik het heel heilzaam om daarbij stil te staan, want ik ontdekte dat ik ook geniet van de massaliteit in de kerk rond Kerst. Even uit de marge stappen, in het volle licht van de samenleving gaan staan. Veel mensen die in beweging komen om naar een kerk te gaan. De mogelijkheid om hen te kunnen verblijden met de boodschap van Gods liefde en licht.
Nu het besef doorgedrongen is dat dit anders zal gaan, zoek ik andere wegen. Geniet ik van andere mogelijkheden die wel kunnen. Maar ben ik mij er ook veel meer van bewust dan anders: ook God heeft afgeschaald, en dat opent nieuwe perspectieven. Echt dichtbij komen. Naast de ander gaan staan. Afschalen tot het individuele niveau. Dat besef neem ik deze weken mee in mijn toeleven naar kerst. God komt onder ons en zo heel dichtbij.​

​Oudjaar, ik kijk er ieder jaar met plezier naar uit. Net of er die dagen een andere sfeer in de lucht hangt. ’t Zal te maken hebben met de ‘gewoontes’ rond oud & nieuw. Oliebollen, vuurwerk, goede voornemens, verkiezing sportman, -vrouw, -ploeg van het jaar, Top-2000*, het NOS jaaroverzicht, elkaar ‘de beste wensen’ wensen… 

​Ik ben niet zo van de ‘goede voornemens’. Die waren er teveel, of te ambitieus. Het wordt wel duidelijk dat het met de voornemens slecht afliep. Gewoontes bleven hetzelfde als in het vorige jaar. Geen goede voornemens dan, maar wel hoop ik ieder jaar dat het béter wordt. Voor mezelf, voor anderen. Dat het ánders wordt, dat het góed wordt. Ik ben niet de enige met die wens. In een nieuwsprogramma zei iemand: ‘2019 is het jaar van de protesten, wereldwijd.’ De man heeft gelijk. Overal zijn protesten; Hongkong, Zuid-Amerika, Libanon, Iran, Catalonië, Parijs, Irak…. En wat te denken van het protest van boeren en bouwers in ons eigen land. Protesten over vrijheid, gelijke rechten, het klimaat, wel of geen zwarte Piet, tegen het verbod op vreugdevuren tijdens de jaarwisseling en ga maar door. Overal de wens dat het ánders wordt, dat het góed wordt. 

Toeval of niet, er zit al weken een protestlied in mijn hoofd. Het lied ‘Over de Muur’ van Klein Orkest. Ik vind zowel de melodie als de tekst prachtig. Het gaat over de Berlijnse Muur die Oost- en West-Berlijn van elkaar scheidde. De woorden van het refrein zijn:

​Dat raakt me, dat alleen de vogels vrij zijn en daarheen gaan waar ze willen zijn. De Berlijnse Muur is gelukkig afgebroken, in 1989. Het werd daar ánders, béter. Families, vrienden werden herenigd. 

Protest is van alle tijden. De afgelopen dagen hoorde ik ervan in de kerk, met kerst. Over een volk dat werd onderdrukt en sterk verlangde naar een bevrijder. De bevrijder werd geboren. Er kwam een hemelse boodschapper, een engel, die tegen de vader zei: “Je moet hem Jezus noemen want dat betekent ‘De Heer bevrijdt’. Hij zal zijn volk bevrijden van hun zonden.” Hemels ingrijpen! Daar hoop ik opnieuw op en met die hoop ga ik het nieuwe jaar in. Dat het eens goed wordt. En dan is het de hoogste tijd voor een gigantisch vreugdevuur!
​
* Wist je dat radio RPL Woerden de uitverkochte Top2000kerkdienst heeft uitgezonden?

We bespreken nog even de laatste dingetjes voor kerst. Voorgerecht? Check. Hoofdgerecht? Check. Nagerecht? Check. Nog even het cadeau inpakken voor onder de kerstboom. En oh ja, niet vergeten: die mooie kerstservetten om de decoratie van de tafel in orde te maken. Alles is klaar en de rest van de familie kan komen. Heerlijk, even niet bezig zijn met werk of school.

Denk je bij Kerst vooral aan bovenstaande? Familie, lekker eten, cadeaus, kerstversiering en/of gezelligheid?

Voor mij is Kerst meer dan dat. Het gaat voor mij om de geboorte van Jezus. Over de trip naar Bethlehem die Jozef en Maria maken. Over geen plek kunnen vinden om te overnachten. Over een Koningskind die geboren wordt in een stal (seriously: welke koning laat zijn kind nou geboren worden in een stal?!)...

Laat ik het maar gewoon zeggen: Kerst is ook ongemakkelijk. Bijvoorbeeld als je arm bent. Dan kan dat pijnlijk duidelijk worden met Kerst. Als je niet dat grote kerstdiner kan betalen voor de hele familie. Kerst kan pijnlijk zijn voor als je iemand hebt verloren. Of als je je eenzaam voelt of het 'feest' noodgedwongen in je eentje viert.

Ik geloof dat Jezus Zich juist met eenzame, arme en in de steek gelaten mensen kan en wil verbinden en identificeren. Kerst is voor Jezus in eerste instantie geboren worden in armoede en de angst om je leven te verliezen.

Ik probeer elk jaar terug te gaan naar de betekenis van Jezus' geboorte. Dat gaat niet over gezelligheid, eten en zelfs niet over een stal. De betekenis van Kerst staat volgens mij mijlenver af van wat we tegenwoordig van gemaakt hebben. Durf jij daarom alles rond Kerst los te laten en te gaan voor die echte betekenis?

Want Kerst... is geen 'stille nacht'. Je kon een vrouw horen schreeuwen. Kerst was geen pretje, want het kind werd geboren zonder verloskundigen en op een vieze plek. En dan hebben we het niet eens over de moord op jongens van 0 tot 2 jaar. Het was pijn én liefde tegelijk. Kerst is één grote verrassing. Bekijk maar eens de volgende clip.

​Michel is pionier bij Twintigers Woerden en jeugdwerker voor PKN Woerden.

Het gaat bijna beginnen: de ZIN jeugdkerstnachtdienst. Draaiboek? Check. Band? Check. Kandidaten? Check. Waar gaat Kerst anno 2019 over? Dubbel check. 

Als je meer wilt weten over de betekenis van Kerst, ben je van harte welkom bij de ZIN jeugdkerstnachtdienst. Het thema is: de slimste wijze. We starten om 21:30 uur in de Kruiskerk. Jong en oud is van harte welkom.

Heb je thuis ook zo’n adventskalender (zie *wiki-weetje onderaan dit verhaal)  waar je elke dag een chocolaatje uit mag halen? Of misschien hadden jullie die in je kinderjaren nog wel?
Het is voor mij als chocoladeliefhebber best lastig om die mini-chocolaatjes achter hun luikje te laten zitten. Zo klein. Hap-slik-weg. Inmiddels zie je ook hele grote uitbundige adventskalenders. Kalenders die van elke dag al meteen een flink feestje maken, elk vakje is gevuld met sieraden of een complete wijnproeverij. Omdat we geen geduld meer hebben?
 
Advent is een tijd van wachten, van voorbereiden op wat komen gaat.
Maar wachten is ook lastig
Wachten kan heel saai zijn
Wachten kan best angstig zijn
Maar samen wachten kan helpen
Wachten kan een mooie pauze zijn (en die heb je soms hard nodig)

​Wachten op een uitslag van een onderzoek, op een cijfer van een tentamen, op een toewijzing van een nieuwe kamer of huis. Wachten op een juryuitspraak, wachten op dat telefoontje of je wel of niet die baan gekregen hebt. Of weken wachten tot aan je verjaardag toen je kind was?
Wachten op herstel terwijl je hoopt tegen beter weten in. Wachten op de ware terwijl je lijst wenselijke kenmerken steeds langer of steeds korter wordt. Wachten op gerechtigheid. Wachten op geld. Wachten op troost als je verdriet hebt. Wachten tot je verder kunt.
 
Wachten is soms ook een nuttige pauze. Een time-out in een sportwedstrijd. In een volleybalset bepaalt de coach wanneer er een time-out nodig is om het team tips te geven om met nieuwe aandacht voor iets door te gaan. Dan haalt die pauze je soms helemaal uit je spel. Dat kan heel nuttig zijn omdat er net een lastige fase is. Alles gaat mis. Een coach kan 't daarom ook gebruiken om het lekker lopende spel van de tegenstander te ontregelen…
 
Het ene wachten is het andere niet.
Wachten in de Adventstijd heeft vele kanten.
 
Wachten op licht in de donkerste tijd van het jaar;
van het seizoen van de kortste dag weer op weg naar de lente.
Maar ook licht in sombere donkere gevoelens.
En Zacharias, de vader van Johannes de doper, kondigt een licht aan (Lucas 1).
 
Wachten op herstel is vaak geduld hebben met jezelf of met anderen.
Wachten op vrede op aarde is nodig omdat we te weinig geduld en korte lontjes hebben.
Wachten op dat de Ware Koning, de beloofde redder, de vredevorst, Jezus komt.
En de engelen in het kerstverhaal kondigen bij de herders de redder aan (Lucas 2).

​Wacht jij op een draaiboek voor je leven helemaal voor jou geschreven, met antwoorden op de vragen die je hebt en nog gaat krijgen? En toen was er ooit lang geleden een profeet genaamd Micha. Hij zei vrij vertaald:
“Jullie wachten op Gods leiding? Hij wacht op jullie! Hij heeft jullie al lang gezegd wat Hij van je wil: zo leven dat de ander tot zijn recht komt, leven in solidariteit en trouw aan hen die steun nodig hebben en met God wandelen hier op aarde, wandelen in Zijn spoor.”
 
Mattijn Buwalde schrijft in zijn lied ‘Wacht maar af’ deze ‘how-to’ voor wandelen in Zijn spoor. Daarin geeft hij een uitnodiging voor de middenweg; God verwachten en tegelijk doen wat je kunt doen zonder het groter te maken dan nodig. Want Gods genade is genoeg. Hij kwam niet voor niks met kerst naar ons toe!

Karin is kerkelijk werker in de Evangelisch-Lutherse kerk in Woerden en biedt elke maand een time-out aan bij de Complete Spatie.

Op een donkere en regenachtige morgen steek ik twee kaarsen aan. Als protest.
Niet tegen het weer hoor, want ja dat is nu eenmaal zo, en tegen slecht weer kan je je kleden. Nee, ik steek de twee adventskaarsen aan als protest tegen duisternis. 

Met duisternis bedoel ik verdrietige situaties in mijn eigen leven en in het leven van anderen. Bijvoorbeeld als je iemand aan de dood of aan het leven verliest, als ziekte je angstig maakt, als je tegenslag hebt in je studie of werk, als je je alleen voelt.

• Waar denk jij aan als het gaat om duisternis in jouw leven?

​Bij duisternis denk ik ook aan onrecht. Onrecht wat mensen elkaar aandoen, met woorden of met daden. Vaak zijn dit situaties ver weg, op het nieuws. Toch is  onrecht ook dichterbij dan we denken. Denk aan de alsmaar doorgaande discriminatie, de oneerlijke kledingindustrie, ongelijkheid op de werkvloer, en het elkaar zwart maken op social media. 

De laatste tijd wordt er, alleen al in Nederland, veel geprotesteerd. Denk aan de boeren, de leraren en de mensen in de bouw. Vaak moet er geprotesteerd worden om te laten zien dat de huidige situatie niet goed is.
Je protesteert alleen als je ook gelooft dat het beter kan, dat het anders hoort of moet.

Protesteren is van alle tijden.
De profeten, mensen die door God aan het werk gezet waren, schudden vaak de machthebbers wakker. Wat nu gebeurt, deugt niet! Vaak ging dit over onrecht, om ongelijkheid. Machthebbers hadden het goed, terwijl armen, weduwen en wezen vergeten werden.
Ook Jezus protesteerde wat af. Lees bijv. Johannes 8:3-11 of Matteüs 21: 10-13.
Tegelijk beloven de profeten en Jezus een hoopvolle toekomst.
Een toekomst waarin God vrede brengt, waarin het anders kan.

​Tegen duisternis kan je je niet kleden. Op sommige situaties kan je je niet voorbereiden. Je kan wel een lichtje aansteken.
In het leven dat soms zo donker is, is advent ook protest.

Ook in protest leven we toe naar kerst. Jezus kwam op aarde, om het leven te verlichten, om te protesteren en om hoop te geven.
Jezus liet in alles zien dat duisternis niet het einde is. Omdat ik dat geloof, steek ik twee adventskaarsen aan.

Martine is pionierend predikant in Het Baken.

​Met mijn kinderen (twintigers en begin dertig) vier ik ieder jaar Sinterklaas. De lootjes worden in oktober al getrokken en in november wordt de groepsapp actief waarin alle verlanglijstjes komen. Er is altijd wel wat te wensen aan muziek, een boek, een spelletje of andere gadgets.
Ik geniet enorm van dit feest van kleine verlangens en gezelligheid.
 
Na Sinterklaas ga ik pas goed verder kijken naar Kerst.
Kerst is booming business. Dit feest brengt veel mensen er toe om ook zo hun verlanglijstjes in te vullen. En de economie speelt er handig op in.
Pakjes onder de kerstboom zijn heel gewoon geworden.
 
Maar is dat alles waar het hart van ons verlangen naar uit gaat?

​De glitter en glamour zouden mij kunnen laten vergeten dat er naast de aantrekkelijke en tegelijk schreeuwerige buitenkant van Kerst, ook een binnenkant is.
De binnenkant van mijn hart.
Deze binnenkant vraagt naar wat ik van binnen nodig heb om mij gezien, gekend, aanvaard te weten.
Met welke dromen op een gaaf leven leef ik en hoe kan ik daar handen en voeten aan  geven?

Op weg naar Kerst helpt het verhaal van Jezus’ geboorte mij om van de buitenkant naar de binnenkant te komen.
Zijn kwetsbaarheid en open handen als pasgeboren kind raken mij: mag ik er ook zo zijn met al mijn kwetsbaarheid en mag ik zo open ontvangen worden te midden van mensen.
Al die verschillende mensen die hem zoeken en vinden, bemoedigen mij: Ik ben niet alleen, hoef niet alleen te zijn. Ik mag er zijn in een kring van mensen, zo veelkleurig als het licht.
 
Misschien is dit nog wel mijn grootste verlangen: dat ik met God en mensen verbonden mag zijn.

​Zoals het hierboven staat, ziet de commercie het misschien graag.
Maar ik kan het niet. Op commando feestvieren.
Sterker nog: alle fixatie op genieten en feesten, ik zie tegelijk ook veel stress om mij heen.
Maar voor mijzelf heb ik ook nog een verdieping eronder nodig. Waarom feesten?

​Zondag is het de eerste adventzondag. De 4 zondagen voorafgaand aan kerst worden zo genoemd. Advent, afgeleid van het latijnse advenire, wil zeggen: voorbereiden op wat komt. Of op wie komt. Met advent leeft de kerk toe naar Kerst, naar het geboortefeest van Jezus van Nazareth. We treffen voorbereidingen om te vieren dat in Jezus God zelf onder zijn mensen gewoond en geleefd heeft.
God die het leven in alle pijn en blijdschap zelf ook heeft ondergaan.
Om die toonhoogte te pakken heb ik het nodig om meer te doen dan alleen boodschappenlijstjes maken en afstrepen.

De laatste jaren maken veel supermarkten kerstreclames met sterren erin, zoals Max Verstappen. Er wordt vaak nieuwsgierig naar uitgekeken, wat ze nu weer doen.
Maar ik kijk zelf uit naar de nieuwe kerstcommercial van John Lewis. Wat, van wie?
Het Britse warenhuis John Lewis maakt elk jaar een geweldige kerstboodschap, vlak voor advent. Met vaak een maatschappelijke twist. Eenzaamheid en gemis kwamen al eens voorbij. Zie 'man on the moon' uit 2015.
​
In die van dit jaar gaat het over oordelen op en over elkaar. Het meisje in de commercial lijkt verrassend veel op klimaatactiviste Gretha Thunberg, in het draakje zou je wel eens Donald Trump kunnen zien. Samen gaan ze een moeizame relatie aan, maar op het eind komt het goed, omdat het meisje trouw blijft. En niet over hem oordeelt zoals de omgeving dat doet.
Ik denk dat zo’n filmpje uiteindelijk zichzelf terugverdiend. Omdat het gaat over het waarom van het feest. En ja, ik heb er ook gewinkeld toen ik in Londen was.

​Voor mij is deze maand de ‘most wonderful time of the year’. Voorbereiden op het wonder van kerst: God onder en met ons gekomen. Dat feest wil ik vieren. En van die liefde en feestelijkheid uitdelen, te beginnen met hen die weinig liefde kennen.
Te midden van alle boodschappen voor deze feestmaand daag ik jou uit om zelf ook na te denken over jouw kerstboodschap.

• Wat maakt alle stress van deze maand het waard?
  
• Wat geeft voor jou betekenis aan het feesten?  Waar hoop jij op?

En om je wat op weg te helpen, elke week een nieuwe blog, op weg naar het kerstfeest.

​Joost Schelling is predikant bij de Gereformeerde Kerk Woerden - Zegveld en pionier van Twintigers Woerden.