popmuziek in de kerk, meer dan alleen (heilige) herrie!

We hebben een primeur! Voor het eerst op de site van Twintigers Woerden hebben we een 'gastblogger'. Het is niemand minder dan dominee Joost Schelling uit Woerden. Hij is sinds kort dominee van de Kruiskerk en ging enthousiast in op de uitnodiging een keer een blog te schrijven voor Twintigers Woerden. Joost krijgt naast de prediking op zondagochtend veel energie om in gesprek te gaan met twintigers en is altijd op zoek naar manieren hoe hij aansluiting kan vinden met zijn prediking bij de tijdsgeest. Dit doet hij o.a. door te luisteren naar popmuziek en af en toe te gebruiken in kerkdiensten. Hij verteld hieronder waarom popmuziek zo belangrijk is.     

Toen ik nog jong was en zelf als luisteraar in de kerkbanken zat, dacht ik bij sommige predikanten en preken: “Waarom worden er wel gedichten van niet-christelijke schrijvers in een preek aangehaald, maar geen passende liedteksten van popmuzikanten?” Ik had namelijk niets met de aangehaalde poëzie als begin twintiger. Ik was blij dat ik het niet meer verplicht voor mijn eindexamen Nederlands moest lezen. Maar ik luisterde wel elke dag naar de radio en kwam vaak zat mooie teksten met diepere lagen en poëtische waarde tegen. Maar misschien had de predikant van dienst wel meer met gedichten dan met popmuziek?
Is het niet veel meer een kwestie van smaak dat het ene wel wordt genoemd en het andere niet?
 
Het was al in de jaren vijftig van de vorige eeuw dat de theoloog K.H. Miskotte de waarde van seculiere (wereldse) teksten voor de kerk benoemde. In zijn belangrijke werk “Als de goden zwijgen”[1] haalt Miskotte het begrip de ‘kleine tijdspiegel’ aan. Hierin maakt hij aan de hand van toenmalige moderne literatuur duidelijk hoe het geestelijke klimaat van zijn tijd eruitzag. Want boeken en andere kunstvormen tonen wat er ‘in de lucht hangt’, zo stelt hij, ze verwoorden en verbeelden de tijdgeest. De opzet van Miskotte was, om duidelijk te maken, dat via deze kunstuitingen mogelijk is om een kritisch gesprek te voeren tussen de Bijbelse theologie en de tijdsgeest waarin de Bijbel klinkt. Maar voor een echt gesprek, en zeker als je het evangelie in jouw tijd wilt communiceren, zul je wel moeten weten waar jouw gesprekspartners zitten: wat ze denken, wat ze ervaren, wat hun geestelijke bronnen zijn. Miskotte ging daarvoor onder andere te rade bij de literatuur van zijn tijd, bij de proza en de poëzie.

Maar tijden veranderen en we lezen vandaag de dag veel minder dan in de jaren vijftig. Andere kunstvormen en tijddragers zijn opgekomen om dat wat er ‘in de lucht hangt’ te communiceren. En popmuziek is daar misschien wel de belangrijkste en populairste van geworden. Op de radio, tv, maar juist ook via concerten, streamingdiensten als spotify en youtube-kanalen nemen we nu heel veel popmuziek tot ons. En in onze cultuur is popmuziek een spiegel waarin de tijd af te lezen is. Kijk maar naar verschillende collectieve momenten in onze samenleving en in ons persoonlijk leven. Zomaar een paar voorbeelden: De aanslagen in het theater Bataclan in Parijs (13 november 2015) zijn verbonden aan het nummer Imagine van John Lennon en de aanslag in Manchester aan het nummer Don’t look back in anger van de band Oasis (ook uit Manchester). En eerder al de uitvaart van André Hazes (2004) aan het nummer Geef mij nu je angst (uitgevoerd door Guus Meeuwis), de aanslagen van 9/11 (2001) in New York aan het nummer Overcome van de band Live.  

Het bijzondere van deze voorbeelden is dat ze zich niet laten regisseren. In veel gevallen werd er spontaan teruggegrepen op muziek die al (veel) eerder was gemaakt, maar op die juiste tijd en plaats voor een grote groep mensen heilzaam blijkt te zijn.
Als popmuziek vandaag de dag een uiting is van de (maatschappelijke en filosofische) lucht die we inademen, dan kan het dus raadzaam zijn er meer mee te doen, dan enkel als opstapje te gebruiken naar onze (Bijbelse) boodschap. Natuurlijk kan dat voor de herkenning  geen kwaad als je een popnummer gebruikt om de boodschap van het evangelie mee te communiceren. Maar veel interessanter kan het zijn om in de popmuziek (kritische) gesprekspartners voor het geloof te zien. Stem en tegenstem, die ons tonen hoe soms voor ons als gelovigen geijkte thema’s als genade, vergeving, (naasten)liefde, maar ook God of Jezus, door mensen in de samenleving gezien worden.
The Passion, de jaarlijkse vertolking met Nederlandstalige popmuziek van het paasverhaal, steekt daar nadrukkelijk op in. En wat misschien nog wel opvallender is, deze vormen en liederen dragen ook bij aan een nieuw/hernieuwd verstaan van datzelfde paasevangelie. Nummers als ‘Pak maar mijn hand’ (Nick&Simon) en het al genoemde ‘Geef mij nu je angst’ (Guus Meeuwis) die prominent in The Passion een plek kregen en door de speler van de rol Jezus gezongen werden, zorgen voor communicatie van het paasverhaal ‘in gewone taal’. Alsof Jezus in de graftuin tegen Maria van Magdala niet sprak, maar zong: “Geef mij nu je angst, ik geef je er hoop voor terug.”
Ik hoop dan ook nog vaak terug te verwijzen in preken naar popmuziek. Als herkenningspunt, maar zeker ook als duiding of spiegel voor de boodschap van de Bijbel. Omdat onze oren waarmee we die boodschap nu horen, niet 1e eeuws zijn, maar 21e eeuws.

[1] K.H. Miskotte, Als de goden zwijgen. Over de zin van het Oude testament (Amsterdam 1956); Verzameld werk VIII, (Kampen 1983).

Muziektips voor in je agenda: 

• 11 november 20:30 - Twintigers Woerden Let’s the music play. Popquiz in El rey met o.a. Corjan Matsinger.
• 27 december 19.30 uur – Top2000dienst met medewerking van ds. Joost Schelling en gospelrockformatie Exodus uit Sliedrecht in de Kruiskerk (Mesdagplein 4)
• 29 maart 2018 om 20.30 uur The Passion op tv (NPO 1) en op groot scherm in de Kruiskerk (Mesdagplein 4)

Voor op de borrel: 
"Welk popnummer is voor jou van grote waarde? Hoe is dat zo gekomen en wat spreekt jou daarin in het bijzonder aan?"